top of page
Imponujący wpływ ekstraktu z konopi na system antyoksydacyjny w organizmie pszczoły miodnej (Apis mellifera)
Patrycja Skowronek, Aneta Strachecka i Łukasz Wójcik. Katedra Ekofizjologii Bezkręgowców i Biologii Eksperymentalnej, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Doświadczalna 50a, 20-280 Lublin, Polska.

Zbadaliśmy wpływ ekstraktu z konopi na aktywność układu antyoksydacyjnego (katalaza, peroksydaza, glutation, dysmutaza ponadtlenkowa i całkowita pojemność przeciwutleniająca) w hemolimfie dorosłych pszczół miodnych (Apis mellifera). Pszczoły zostały podzielone na trzy grupy: (1) grupę eksperymentalną karmioną czystym syropem cukrowym z bawełnianymi paskami nasączonymi ekstraktem z konopi umieszczonymi wewnątrz klatki; (2) grupę eksperymentalną karmioną mieszanką syropu cukrowego z ekstraktem z konopi; oraz (3) grupę kontrolna karmioną mieszaniną cukru i wodnego roztworu gliceryny. Próbki hemolimfy zostały pobrane pierwszego dnia badania, a następnie co tydzień, aż do śmierci wszystkich pszczół w grupie testowej. Aktywność wszystkich enzymów antyoksydacyjnych była wyższa w grupach eksperymentalnych w porównaniu z grupą kontrolnej. Najwyższą aktywność antyoksydacyjną odnotowano w grupie suplementowanej konopiami indyjskimi przy użyciu strzykawek. Suplementacja konopiami zwiększyła również długość życia pszczół w tej grupie w porównaniu do pszczół spożywających tylko syrop cukrowy (35 dni), z odpowiednio 49 i 52 dniami dla grup suplementowanych konopiami na paskach i w syropie. Ekstrakt z konopi, dzięki swoim właściwościom przeciwutleniającym zwiększa aktywność kluczowych enzymów przeciwutleniających, które chronią organizmy pszczół przed wolnymi rodnikami, a tym samym opóźniają procesy starzenia.

Suplementacja CBD ma pozytywny wpływ na aktywność układu proteolitycznego i markery biochemiczne pszczół miodnych (Apis mellifera) w pasiece
Patrycja Skowronek, Aneta Strachecka i Łukasz Wójcik. Katedra Ekofizjologii Bezkręgowców i Biologii Eksperymentalnej, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Doświadczalna 50a, 20-280 Lublin, Polska.

Celem naszego badania było określenie, w jaki sposób ekstrakt CBD wpływa na odporność w hemolimfie (krwi owadów) pszczół miodnych w testach pasiecznych. Pszczoły podzielono na 3 grupy: (CSy) pszczoły karmione CBD w syropie cukrowym; (CSt) bawełniany pasek z CBD umieszczony w ulu, (C) grupa kontrolna- pszczoły karmione syropem cukrowym. Aby określić stan odporności, wykorzystaliśmy analizę aktywności układu proteolitycznego i markerów biochemicznych, takich jak "próby wątrobowe", a także stężenie wybranych jonów i związków kluczowych dla funkcjonowania organizmu. Ekstrakt CBD zwiększył całkowite stężenie białka, proteazy i ich aktywność inhibitorową w każdym wieku (z wyjątkiem aktywności proteazy kwaśnej w 21 i 28 dniu oraz aktywności inhibitorów proteaz alkalicznych w 28 dniu w grupie CSt), podwyższone stężenia markerów: ALP, AST, ALT; oraz glukozy; trójglicerydów; cholesterolu i kreatyniny. Spadek stężenia w grupach eksperymentalnych odnotowano dla kwasu mocznikowego i albuminy w porównaniu z grupą C. Wyższe aktywności/stężenia większości parametrów uzyskano w grupie CSy w porównaniu z grupami CSt i C. Suplementacja CBD może pozytywnie wpływać na odporność pszczół.

Produkty konopne jako element strategii zwalczania roztoczy Varroa destructor oraz ochrony i wzmacniania rodzin pszczelich
Produkty pochodzenia naturalnego są bezpieczne zarówno dla samego pszczelarza, jak i pszczół, jednocześnie skutecznie zwalczają warrozę i poprawiają parametry odpornościowe pszczół.

Badania nad wpływem różnorodnych produktów konopnych i ich substancji czynnych na pszczoły wykazały pozytywne skutki w zakresie ich zdrowia i odpowiedzi immunologicznej. Warto zauważyć, że ekstrakt z konopi może znacząco poprawić działanie systemu antyoksydacyjnego u pszczół miodnych (Apis mellifera), zwiększając aktywność kluczowych enzymów antyoksydacyjnych, a w konsekwencji opóźniając procesy starzenia się tych owadów. W publikacji Skowronek, Wójcik i Stracheckiej (2022), w której użyto ekstraktów konopnych wykazano, że suplementacja jako dodatek do syropu cukrowego lub bezpośrednio na materiałowych paskach wydłużała żywotność pszczół w porównaniu do tych spożywających wyłącznie syrop cukrowy. W innym badaniu przeprowadzonym przez tych samych autorów w 2021 r. wykazano również działanie immunostymulujące wcześniej wspomnianego testowanego produktu. Porównano skutki karmienia pszczół ekstraktem z konopi w formie pasty konopnej zmieszanej z syropem cukrowym do pszczół spożywających czysty syrop i stwierdzono zwiększone stężenie białek oraz pozytywne zmiany w aktywnościach systemu proteolitycznego i związków metabolicznych, co wskazuje na zwiększoną indywidualną (fizjologiczną) odporność pszczół dokarmianych wskazanym w publikacji produktem konopnym (Skowronek, Wójcik i Strachecka 2021). Badania te wskazują, że wybrane i przebadane produkty z konopi mogą mieć korzystny wpływ na zdrowie pszczół, poprawiając ich długowieczność i odpowiedź immunologiczną.


W trakcie dwuletnich badań prowadzonych w pasiece Zakładu Hodowli Pszczół Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu potwierdzono skuteczność opatentowanego preparatu konopnego Varroa Kit w walce z warrozą, jedną z najgroźniejszych chorobą rodzin pszczelich. Nieleczona warroza osłabia rodziny pszczele, co z kolei przekłada się na znaczne obniżenie produkcyjności, a w skrajnych przypadkach powoduje osypanie się rodzin pszczelich (Chorobiński 2010). Badany preparat konopny powodował paraliż częściowy lub całkowity roztoczy (prowadzący do śmierci). Podczas stosowania preparatu należy stosować wkładki dennicowe klejące lub pokryte olejem, tak by sparaliżowane pasożyty po opadnięciu na dno ula nie mogły powrócić na ramki. Zalecaną formą podania preparatu jest użycie pasków o standardowej wielkości leczniczych pasków pszczelich. Paski umieszczano w ilości 2 sztuk między drugą a trzecią ramkę po przeciwległych stronach w ulu 10-ramkowym wielkopolskim. Gdy przestrzeń ula była mniejsza, paski zawieszano na ostatnich ramkach z czerwiem. Preparat podawano 2 razy w ciągu sezonu pszczelarskiego (wczesną wiosną oraz latem). Zbadany okres karencji dla pasków wyniósł tylko 7 dni, więc preparat mógł być stosowany w okresie miodobrania. Po zbadaniu poszczególnych produktów pszczelich nie wykazano w nich pozostałości preparatu, co świadczy o braku przenikania badanego preparatu do miodu, pierzgi czy propolisu.

Ekstrakt z konopi siewnej (Cannabis sativa L.) w gosp. pasiecznej
Ekstrakt z konopi siewnej (Cannabis sativa L.) w ostatnich latach zyskał znaczącą popularność i znalazł zastosowanie w wielu dziedzinach życia człowieka, m.in. w produkcji rolniczej. Dzięki prowadzonym badaniom wciąż odkrywane są jego nowe właściwości i możliwości wykorzystania. Jeden z kierunków badawczych dotyczy perspektyw zastosowania ekstraktu w pszczelarstwie. Sposób pozyskiwania ekstraktu z konopi siewnej – z całej rośliny bądź różnych jej części – determinuje jego skład i właściwości. Spośród ponad 100 substancji wchodzących w skład ekstraktu do najważniejszych składników zalicza się kannabinoidy, flawonoidy, sterole roślinne, kwasy tłuszczowe i terpeny. Wszystkie związki działają synergistycznie – tajemnica preparatu tkwi zatem w bogactwie zawartych w nim substancji.

Poza szerokim wachlarzem możliwości zastosowania ekstraktu, na podkreślenie zasługuje fakt, że jest on produktem naturalnym. Właściwości ekstraktu z konopi skutkują szeroko rozumianym działaniem prozdrowotnym na rodziny pszczele. Podczas badań udowodniono bowiem korzystny wpływ ekstraktu na organizm pszczoły miodnej. W zależności od obecności i aktywności związków czynnych w ekstrakcie, jak również uwzględniając jego jakość i czystość dobierana jest dawka jako dodatek do diety pszczół. Na Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie wykazano, że ekstrakt stymulacje układ odpornościowy pszczół powodując wzrost aktywności systemu proteolitycznego i enzymów antyoksydacyjnych (np. SOD, CAT, GST), a także enzymatycznych (ALT, AST, ALP) i nieenzymatycznych (np. glukozy, trójglicerydów czy jonów niektórych składników mineralnych) markerów biochemicznych. Ww. związki są wskaźnikami stanu fizjologicznego organizmu owada. Efektem tego działania w warunkach laboratoryjnych było wydłużenie życia robotnic w porównaniu z pszczołami, którym nie poddawano ekstraktu.

Aktywność farmakologiczna ekstraktu zależy od sposobu aplikacji. Najczęściej podawano go pszczołom drogą pokarmową. Metodą, dzięki której uzyskano bardzo dobre wyniki okazało się podanie preparatu w postaci pasków nasączonych ekstraktem. Taki sposób aplikacji ekstraktu został zaproponowany niezależnie przez Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie (więcej na ten temat można przeczytać w anglojęzycznych publikacjach o numerach DOI: 10.3390/antiox12020279; 10.3390/ani11082190; 10.3390/antiox11040707; 10.3390/ani12182313) i firmę Beemmunity do przetestowania w ramach projektu „Bon na Innowacje”. Metoda ta pozwala na dłuższe działanie substancji aktywnych i co ważne, jest łatwe do zastosowania przez pszczelarzy. Istotny jest również fakt, że przy tej formie podania preparatu przekroczenie zalecanej dawki nie powodowało wzrostu śmiertelności pszczół robotnic (w testach klatkowych). To spostrzeżenie świadczy o tym, że podany w ten sposób ekstrakt z konopi jest bezpieczny dla rodzin pszczelich. Natomiast wykazano, że opryskiwanie pszczół ekstraktem nie przyniosło zadawalających rezultatów, gdyż powodowało wzrost śmiertelności robotnic (prawdopodobnie spowodowaną osadzaniem się zbyt dużej ilości preparatu na owadach).

Rodzina pszczela narażona jest na wiele szkodliwych czynników. Można do nich zaliczyć, obecne w środowisku pestycydy, metale ciężkie, a także niektóre częstotliwości pola elektromagnetycznego, pozostałości lub metabolity nawozów mineralnych czy też choroby. Badania poświęcone wykorzystaniu preparatu z konopi o nazwie BeeLife (zawierającego ekstrakt konopny), przeprowadzone zarówno w warunkach laboratoryjnych jak i pasiecznych, wykazały jego pozytywny wpływ na pszczoły. Badania zrealizowano w pasiece dydaktyczno-naukowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, w ramach projektu „Bon na Innowacje”. Czterdzieści rodzin pszczelich otrzymało paski nasączone preparatem o określonym stężeniu. Wpływ preparatu na pszczoły oceniono na podstawie pomiarów następujących wskaźników: powierzchni czerwiu i pierzgi na plastrze (cm2), wydajności propolisowania gniazda, wydajności miodowej oraz pyłkowej. Kontrolowano również stan rodzin pszczelich przed i po zimowli. Poza tym oceniono stopień porażenia rodzin pszczelich przez roztocza Varroa destructor oraz reakcję pszczół na umieszczenie pasków w ulach. Zastosowanie preparatu nie wpłynęło negatywnie na żaden z ocenianych parametrów. Ekspozycja pszczół na olejki z konopi w postaci pasków nie wywołała u nich żadnych negatywnych reakcji. Preparat nie powodował wzrostu ich agresji bądź utraty matki pszczelej, a zatem okazał się bezpieczny dla rodzin pszczelich.

Po poddaniu pszczół działaniu zawartych w preparacie olejków konopnych, z rodzin pobrano próbki propolisu, miodu, pierzgi oraz pyłku, celem sprawdzenia obecności pozostałości ekstraktu w tych produktach. Z rodzin, w których preparat stosowany był wiosną (w kwietniu) próbki pobrano w maju i wrześniu, natomiast w lutym/marcu pobrano osypy zimowe lub żywe pszczoły, a także – gdy było to możliwe – miód, pierzgę i propolis. Analizę zgromadzonego materiału w kierunku wykrycia pozostałości preparatu BeeLife wykonano za pomocą chromatografii cieczowej (HPLC). Wyniki analiz laboratoryjnych pozwoliły ustalić optymalny skład preparatu. W dalszej kolejności określono przenikanie preparatu do produktów pszczelich. Dla każdej próbki (pszczoły, miód, pierzga, propolis) badania wykonano w co najmniej trzech powtórzeniach, dwa razy w ciągu sezonu (w okresie, w którym pszczoły wykorzystują pożytki). W badanych produktach nie wykryto pozostałości podanego preparatu. Wyniki badań laboratoryjnych pozwalają zatem wnioskować, że preparat nie przenika do produktów pszczelich i nie powoduje ich zanieczyszczenia. Pozyskany od rodzin miód poddany został również ocenie organoleptycznej przez konsumentów, którzy sprawdzali czy wyczuwalne są zmiany jego smaku, zapachu i konsystencji. Według oceniających preparat nie miał wpływu na cechy organoleptyczne miodu.

Uzyskane wyniki są bardzo obiecujące i świadczą o możliwości stosowania preparatu celem wsparcia wysiłku pszczelarzy wkładanego w utrzymanie dobrej kondycji rodzin pszczelich. W trakcie stosowania preparatu oraz jego przechowywania należy zwrócić uwagę na kilka elementów. Przede wszystkim preparat nie powinien być przez dłuższy czas wystawiany na bezpośrednie działanie promieni słonecznych. Należy też zadbać, aby opakowania z paskami pozostały szczelnie zamknięte i aby otwierane były tuż przed planowanym użyciem. Nie należy doprowadzać do przesuszenia lub wzrostu wilgotności pasków. Powyższe czynniki znacząco wpływają na skuteczność stosowania preparatu i wyniki jakie uzyskamy. Dlatego podając preparat należy unikać upalnych dni i okresów z przedłużającymi się opadami deszczu. Zbyt szybkie wyparowywanie substancji aktywnych może obniżyć skuteczność pasków. Jeżeli paski ulegną zawilgoceniu może dojść do zmniejszenia stężenia substancji aktywnych, a w konsekwencji ich słabszego działania.

Preparat z olejkami konopnymi w formie pasków może być z powodzeniem stosowany w gospodarce pasiecznej jako wsparcie walki rodzin pszczelich z stresorami środowiskowymi, w tym z Varroa destructor. Jednym z ważnych zagadnień rozpatrywanych podczas badań terenowych było bowiem określenie oddziaływania preparatu na poziom porażenia rodzin pszczelich przez roztocza Varroa destructor. W tym celu rodziny pszczele podzielono na grupy doświadczalne i grupę kontrolną. Jako preparat referencyjny wykorzystano paski z kwasem szczawiowym. Klasyfikację rodzin pszczelich do odpowiednich grup przeprowadzono na podstawie liczby roztoczy znalezionych w czerwiu, naturalnego osypu roztoczy i wyników testu pudrowego. Stwierdzono, że preparat spowodował obniżenie poziomu inwazji Varroa destructor w rodzinach doświadczalnych.

bottom of page